Fot. z archiwum Witolda Cęckiewicza, widoczna mozaika Miasta Heleny i Romana Hussarskich
Stanowisko Instytutu Architektury w sprawie zakupu hotelu Cracovia przez Muzeum Narodowe w Krakowie
Z radością przyjęliśmy informację, o zakupie przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego budynku dawnego Hotelu Cracovia na potrzeby Muzeum Narodowego w Krakowie. Cieszymy się, że wieloletnia, oddolna walka o zachowanie ikonicznego przykładu powojennego modernizmu zakończyła się w najlepszy możliwy sposób z punktu widzenia interesu społecznego, a planowane przez Muzeum utworzenie w budynku Galerii Architektury i Designu daje nadzieję na właściwe zagospodarowanie gmachu.
Fundacja Instytut Architektury zainicjowała społeczny ruch obrony budynku Hotelu Cracovia na początku 2013 roku, kiedy rozpoczęła wraz stowarzyszeniem Przestrzeń-Ludzie-Miasto akcję HOTEL CRACOVIA Pany. Od początku działaliśmy dwutorowo. Wykorzystując Cracovię jako środek popularyzacji wiedzy o krakowskim dziedzictwie architektury modernistycznej uruchomiliśmy wraz z PLM w tym samym czasie Krakowski Szlak Modernizmu – stronę internetową gromadzącą informacje, fotografie i rysunki krakowskiej nowoczesnej architektury.
Równocześnie protestowaliśmy przeciwko proponowanym przez nowego właściciela budynku projektom budowy galerii handlowej, a następnie biurowców, w miejscu hotelu, który przeznaczony miał być do rozbiórki. W 2013 roku rzeźbiarz Mateusz Okonski dokonał odkrycia fragmentów mozaiki Heleny i Romana Hussarskich zdobiących wnętrza budynku, a z pomocą artystki Cecylia Malik zaangażowaliśmy w proces jego ochrony setki krakowian.
Kulminacją naszych wspólnych działań był protest „Chciwość. Miasta” zorganizowany w marcu 2014 roku. Złoty pochód w obronie budynku Hotelu Cracovia stał się także okazją do przypomnienia o wartości, jaką dla mieszkańców stanowi przestrzeń publiczna. Jednym z postulatów, obok obrony przed wyburzeniem samego budynku Hotelu, było także zachowanie istniejącego układu urbanistycznego placu między Muzeum Narodowym a Hotelem, który w planach inwestora miał być częściowo zabudowany. Dzięki naszemu wysiłkowi i zaangażowaniu społecznemu część zapisów chroniących urbanistykę tego unikatowego miejsca udało się zawrzeć w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego.
Budując świadomość na temat wartości architektury modernistycznej przeprowadziliśmy wywiad-rzekę z autorem hotelu Cracovia, profesorem Witoldem Cęckiewiczem i wydaliśmy – przy wsparciu finansowym Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – dwutomową monografię tego wybitnego architekta. Powstał również film z rozmowy z profesorem o historii powstania zespołu, wyprodukowany przez Instytut Architektury.
W lipcu 2014 roku wystąpiliśmy z wnioskiem do Konserwatora Wojewódzkiego o wpis do rejestru zabytków modernistycznego zespołu. Decyzja konserwatora Jana Janczykowskiego o wpisaniu do wojewódzkiego rejestru zabytków zespołu hotelu Cracovia oraz kina Kijów z 4 listopada 2016 roku była prawdziwym przełomem. Dopiero ten krok zapewnił chociaż częściową, realną ochronę budynków i potwierdził ich wartość historyczną i artystyczną. Tym bardziej cieszy nas fakt, że to właśnie Muzeum Narodowe w Krakowie, odpowiadać będzie za dalsze losy Cracovii.
Jako Instytut Architektury nadal pragniemy uczestniczyć w tym pierwszym w Polsce, przełomowym wydarzeniu, jakim jest ochrona przed wyburzeniem jednego z najważniejszych elementów powojennego dziedzictwa architektonicznego w skali kraju. Pragniemy zaoferować swoją pomoc, służyć wiedzą i doświadczeniem zdobytym przez lata działalności na rzecz dokumentacji i popularyzacji modernizmu Muzeum Narodowemu w Krakowie. Zarówno w wypracowaniu projektu konserwacji i adaptacji budynku, jak i w stworzeniu jego programu.
Zakup budynku dawnego hotelu Cracovia przez MNK oraz wpis konserwatorski zespołu hotelu Cracovia i kina Kijów to wydarzenia przełomowe w skali Polski w zakresie ochrony dziedzictwa powojennego modernizmu, które do tej pory w swych wybitnych przykładach w Warszawie i w Katowicach (by wspomnieć tylko Emilię, Supersam czy Dworzec w Katowicach) były dewastowane i burzone. Mamy nadzieję, że wizjonerski pomysł dyrektorów Muzeum Andrzej Betlej i Andrzej Szczerski posłuży jako znak zmiany w rozumieniu najnowszego dziedzictwa architektonicznego w skali całego kraju.
Instytut Architektury: dr Dorota Jedruch, Marta Karpińska, Kacper Kępiński, dr Dorota Lesniak,Agata Wiśniewska, dr Michał Wiśniewski
