Jako tło codziennego życia milionów ludzi wielkie osiedla mieszkaniowe spowszedniały na tyle, że rzadko już pamięta się, co było punktem wyjścia do ich budowy. Nudne, powtarzalne, produkowane na przemysłową skalę bloki były odpowiedzią na gigantyczny kryzys mieszkaniowy. Stanowiły znaczącą część ambitnego modernizacyjnego projektu, który miał stworzyć lepszy świat po katastrofie dwóch globalnych konfliktów wojennych. Świat, w którym dostęp do przyzwoitych warunków mieszkaniowych, edukacji, opieki zdrowotnej czy kultury miał być powszechnie zagwarantowany. Te socjalne ambicje określały cele polityczne po obu stronach żelaznej kurtyny przez trzy powojenne dekady. Kiedy nadszedł kryzys lat 70. społeczeństwa znudzone dydaktyzmem modernizmu i zniechęcone uciążliwościami kolektywnego zamieszkiwania dały się uwieść obietnicom neoliberalnej ekonomii. Dziś znowu bloki pojawiają się w debacie publicznej, stając się tematem licznych wystaw, publikacji, filmów i dyskusji. Wraz z Instytutem Goethego zapraszamy do udziału w cyklu wydarzeń, w których będziemy odnosić się do przykładów wielkich osiedli mieszkaniowych realizowanych w byłych PRL, NRD i RFN. W zeszłorocznej edycji cyklu Elementy Architektury, której tematem był „Ponowny użytek”, bloki pojawiły się jako przykłady strategii rewitalizacyjnych w niemieckich miastach. W tym roku kontynuujemy ten wątek, zachęcając do debaty na temat współczesności i przyszłości masowego budownictwa mieszkaniowego.
-
04.12.
BLOKI DO NAPRAWY
18:00 – GOETHE-INSTITUT KRAKAU
Rozmowa z udziałem Beaty Chomątowskiej, Thomasa Krügera i Michała Wiśniewskiego
Wielkie osiedla z prefabrykatów na zawsze zmieniły pejzaż naszych miast. U schyłku funkcjonowania systemu komunistycznego szare odhumanizowane blokowiska zaczęto utożsamiać z chwiejącym się w posadach reżimem, choć tego typu budownictwo było częścią pejzażu po obu stronach żelaznej kurtyny. Bloki wciąż stanowią miejsce życia milionów ludzi. Z perspektywy kilku dekad, które minęły od ich powstania, łatwiej dostrzec wartości, dla których warto zachować osiedla blokowe. Chcemy porozmawiać o tych wartościach, a także o sposobach, w jaki można przystosowywać bloki budowane w ubiegłym wieku do współczesnych warunków. O osiedlach Berlina i przykładach udanej modernizacji bloków z okresu NRD opowiadać będzie Thomas Krüger, architekt i popularyzator architektury modernistycznej. Na pytania, jak wielkie osiedla mieszkaniowe zmieniły Kraków i jaka jest ich przyszłość, odpowie Michał Wiśniewski z Instytutu Architektury. Ważny głos w rozmowie będzie też należał do Beaty Chomątowskiej, która zwiedziła blokowiska Europy i opisała idee, technologie i procesy społeczne towarzyszące powstawaniu wielkich osiedli mieszkaniowych w wydanej niedawno książce Betonia. Znaczna część książki jest poświęcona architekturze osiedli berlińskich (Gropiusstadt, Platz der Vereinten Nationen, Märkisches Viertel, Marzahn).
Beata Chomątowska – pisarka, dziennikarka, prezeska Stowarzyszenia Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych Stacja Muranów, stała współpracowniczka „Tygodnika Powszechnego”. Autorka książek Stacja Muranów, Pałac. Biografia intymna, Lachert i Szanajca. Architekci awangardy oraz wydanej niedawno głośnej książki Betonia.
Thomas Krüger – założyciel i dyrektor Ticket B (http://www.ticket-b.de), berlińskiej firmy, która organizuje wycieczki po najciekawszych realizacjach architektury nowoczesnej i współczesnej całej Europy. Architekt i wykładowca akademicki. Autor nagradzanych projektów rewitalizacyjnych berlińskich bloków.
Michał Wiśniewski – historyk architektury, pracownik Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i Międzynarodowego Centrum Kultury, członek zarządu Fundacji Instytut Architektury. Autor publikacji naukowych i popularyzatorskich oraz kurator wystaw poświęconych architekturze Krakowa i Polski w XIX i XX w.
-
06.12.
„ARCHITEKTURA BEZ WŁAŚCIWOŚCI”
WYKŁAD REINIERA DE GRAAFA18:00 – MUZEUM NARODOWE W KRAKOWIE
Wykład Reiniera de Graafa jest najważniejszym punktem tegorocznej edycji cyklu wykładów Elementy Architektury organizowanych wspólnie od 2017 oku przez fundację Instytut Architektury i Goethe-Institut Krakau.
Reinier de Graaf to architekt i partner w założonej przez Rema Koolhaasa pracowni architektonicznej OMA (Office for Metropolitan Architecture) zajmującej od kilku dekad czołową pozycję w globalnym środowisku architektonicznym. De Graaf jest odpowiedzialny za najważniejsze projekty OMA, stoi także na czele prac prowadzonych w ramach AMO – think tanku założonego w 1998 roku jako uzupełnienie badawczej działalności OMA. Reinier de Graaf jest badaczem i krytykiem architektury, kuratorem wystaw (m.in. Public Works – Architecture by Civil Servants pokazywanej na Biennale Architektury w Wenecji w 2012 roku) a także uznanym eseistą publikującym na łamach najważniejszych międzynarodowych periodyków architektonicznych i opiniotwórczych.
Więcej na: Wykład: Reinier de Graaf (OMA) – Architektura bez właściwości oraz Facebook’u
-
11.12.
ARCYBLOKI – IBA 1957
18:00 – GOETHE-INSTITUT KRAKAU
Wykład Doroty Jędruch
Wystawa Interbau (Internationale Bauausstellung – IBA), zorganizowana w 1957 w Berlinie Zachodnim w dzielnicy Hansaviertel, zajmuje wyjątkowe miejsce wśród innych edycji tego architektonicznego wydarzenia. Nie tylko gwiazdorskie nazwiska uczestniczących w IBA’57 architektów, wśród których znaleźli się m.in. Alvar Aalto, Jacob Bakema, Johannes Hendrik van der Brook, Le Corbusier, Walter Gropius, Arne Jacobsen, Oscar Niemeyer czy Max Taut, nie tylko niezwykle efektowny zespół wielo- i jednorodzinnych modelowych domów, który pozostał po tym wydarzeniu w tkance miejskiej Berlina, ale przede wszystkim kontekst zimnowojennej rywalizacji, decydują o tym, że tę, legendarną już ekspozycję, interpretować można na wielu poziomach: architektonicznym, społecznym i politycznym. IBA z 1957 roku zbiegła się z czasem Odwilży w Polsce, była odwiedzana licznie przez polskich architektów i odbiła się w naszym kraju szerokim echem. Była komentowana w prasie codziennej, mogła mieć wpływ na wygląd polskiej architektury okresu późnego modernizmu. Wykład Doroty Jędruch będzie dotyczył kontekstu politycznego i kulturowego IBA ’57, reakcji, jakie ta wystawa wzbudziła w swoim czasie oraz jej faktycznego lub domniemanego wpływu na wielkoskalową architekturę mieszkaniową powojennej Europy.
Dorota Jędruch – absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Interesuje się architekturą nowoczesną (szczególnie w jej aspekcie społecznym) i sztuką współczesną; autorka pracy doktorskiej na temat trzech modeli społecznej architektury francuskiej w XX w., reprezentowanych przez Le Corbusiera, Émile’a Aillauda i Ricarda Bofilla. Kuratorka wystaw, m.in Objects(Pawilon Polski na 14. Międzynarodowej Wystawie Architektury w Wenecji, 2014), Wreszcie we własnym domu. Dom polski w transformacji w ramach 8. Festiwalu Warszawa w Budowie (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Muzeum Warszawy, Instytut Architektury 2016), Odwilż 56 – Cracovia 65. Architektura Witolda Cęckiewicza (Muzeum Narodowe w Krakowie, 2017/2018). Członkini zarządu fundacji Instytut Architektury.