Kraków w 1912 roku był piątym pod względem wielkości miastem ziem polskich. W okresie poprzedzającym wybuch pierwszej wojny światowej był otoczony wąskimi granicami austriackiej twierdzy wojennej. Festung Krakau blokowała rozwój przestrzenny i uniemożliwiała ekspansję przemysłu, prowadząc przy tym do przeludnienia oraz do utrwalenia tradycyjnych hierarchii społecznych. Kraków na początku XX wieku należał do najgęściej zaludnionych miast Europy, zajmował 5,5 km2 i miał około 90 tys. mieszkańców. Przełom nastąpił w 1910 roku wraz z zawarciem porozumienia z czternastoma okolicznymi gminami, które włączono do miasta. Rezultatem było i siedmiokrotne powiększenie jego powierzchni. W ten sposób prezydent Juliusz Leo doprowadził do powstania Wielkiego Krakowa, nowoczesnej metropolii, która jako pierwsza w Polsce posiadała plan urbanistyczny podążający za ideami miasta-ogrodu. Wystawa w 1912 roku miała pokazać, jakiego typu budynki wypełnią jego przestrzeń. Ulotka zapowiadająca ekspozycję głosiła: Zaprojektowana wystawa, (…) rozwiązując techniczne i artystyczne zadania: domu, wnętrza i ogrodu, ma jednocześnie za tło pierwszorzędną sprawę natury społecznej: toruje nowe drogi, szuka właściwych form w ogólnych usiłowaniach do stworzenia lepszych warunków życia dla wszystkich warstw ludności i podążając za przyspieszonem tempem w dzisiejszym rozwoju miast, sięga w głąb palącej kwestyi mieszkaniowej*.
Rolę inicjatora ekspozycji odegrało działające od 1901 roku Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana promujące na ziemiach polskich idee brytyjskiego ruchu odrodzenia rzemiosł. Na czele Towarzystwa stał charyzmatyczny animator kultury, Jerzy Warchałowski, który wraz ze Stanisławem Wyspiańskim doprowadził do powstania grupy łączącej młodych artystów i architektów, ludzi biznesu, nauki i kultury zainteresowanych rodzimą sztuką ludową. Członkiem honorowym Towarzystwa był Stanisław Witkiewicz, jednym z założycieli Leopold Kronenberg, a wśród zamawiających projekty grupy był m.in. Henryk Sienkiewicz. Artyści i architekci związani z towarzystwem zwyciężyli w konkursie na plan Wielkiego Krakowa w 1910 roku, a otwarta dwa lata później wystawa ogrodowa była naturalną kontynuacją ich aktywności. Wystawę 1912 roku Towarzystwo zorganizowało wspólnie z Delegacyą Architektów Polskich, pierwszym ugrupowaniem łączącym polskich projektantów ze wszystkich zaborów. Na czele przedsięwzięcia stał Warchałowski i nestorzy krakowskiego środowiska Tadeusz Stryjeński i Władysław Ekielski oraz grupa młodszych projektantów, przede wszystkim członków Towarzystwa. Wielu z nich, m.in. Józef Czajkowski, Ludwik Wojtyczko, Franciszek Mączyński było zaangażowanych w przygotowanie pokazanych budynków oraz ich wnętrz. Niektóre spośród projektów przygotowali autorzy niezwiązani z Towarzystwem, m.in. Zdzisław Kalinowski, Wacław Krzyżanowski i Adolf Szyszko-Bohusz. W deklaracjach programowych Wystawy, jej autorzy podkreślali społeczny wymiar ich pracy oraz chęć podnoszenia warunków życia wszystkich warstw społecznych. Przyszłość osądzi, czy ziarna myśli rzucone pełną garścią na wystawie przeważą szalę upodobań ogółu na stronę reprezentowanych tam dążeń podniesienia artystycznego poziomu w życiu codziennem. Inicyatorowie wystawy zdają sobie sprawę, że droga ku temu jest długą i niełatwą. Niemniej poczucie spełnionego obowiązku utwierdza ich w siłach do dalszej pracy w kierunku zrealizowania krzewionych idei w życiu**.
* „Architekt” 1912, R. XII, z. 6-, s. 61.
** Katalog wystawy architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowem pod parkiem dra Jordana w Krakowie: czerwiec–październik 1912 r., Kraków 1912.